Łoś PZL P-37

Opis

Wzrost roli lotnictwa bombowego na świecie oraz szybki rozwój bombowców w połowie lat trzydziestych, a także znikoma wartość bojowa bombowców Fokker F-VIIB/3m, stały się przyczynami zamówienia przez polskie lotnictwo wojskowe dwusilnikowego bombowca PZL-37 „Łoś”. Projekt wstępny opracował późną jesienią 1934 r. inż. Jerzy Dąbrowski przy współudziale inż. Piotra Kubickiego. Konstruktor opracował samolot nowocześniejszy i szybszy, niż od niego wymagano. Projekt przedstawiał dwusilnikowy dolnopłat wolnonośny o konstrukcji metalowej półskorupowej, chowanym podwoziu, udźwigu bomb 2000 kg i uzbrojeniu obronnym z 2 karabinów maszynowych z przodu i działkiem 20 mm na grzbiecie kadłuba. Konkurencyjnym projektem dla ”Łosia”, oprócz samolotu LWS-6 ”Żubr” był również nie zrealizowany projekt Lublin R-XXB. Rozważano także możliwość zakupu licencji na samolot Lockheed L-10A ”Electra” celem adaptacji na wersję bombową.

Budowę prototypu PZL-37/I rozpoczęto w sierpniu 1935 r., był gotowy w lipcu 1936 r. Zamontowano na nim silniki Bristol ”Pegasus X”. Oblot prototypu nastąpił 13.12.1936 r. (wg [1], natomiast wg [2] i [3] w czerwcu 1936 r.). W konstrukcji skrzydła zastosowano keson dr. inż. F. Misztala. Mały ciężar samolotu pozwalał na zabieranie ładunku bliskiego ciężarowi konstrukcji, a małe opory aerodynamiczne pozwalały na uzyskanie wysokich osiągów. Samolot znalazł się w światowej czołówce bombowców. Podczas prób w ITL prototyp PZL-37/I został rozbity 20.06.1938 r. Wg [2]- w 1938 r. został przekazany jako eksponat do Szkoły Podchorążych Lotnictwa-Grupa Techniczna na lotnisku Mokotów, gdzie uległ zniszczeniu we wrześniu 1939 r.

Zachęcony powodzeniem bombowca inż. Jerzy Dąbrowski opracował projekt wstępny dwusilnikowego, dwumiejscowego samolotu rozpoznawczego wysokiego pułapu, uważanego wówczas za liniowy nowej formuły, nawiązującego konstrukcją i układem do ”Łosia”. Był to późniejszy samolot myśliwski PZL-38 ”Wilk”.

Historia bojowa

Od maja 1939 r. ”Łosie” były kierowane do nowej bazy lotnictwa bombowego w Małaszewiczach niedaleko Brześcia n. Bugiem. W Wojnie Obronnej 1939 r. ”Łosie” były użyte do zwalczania niemieckiej broni pancernej w rejonie Wielunia, Sieradza, Piotrkowa Trybunalskiego i Radomska, pod Pułtuskiem, Różanem, w rejonach Przeworska, Jarosławia i Jaworowa oraz na wschód od Zamościa, Hrubieszowa i Włodawy. Wykonały 135 zadań bombowych i rozpoznawczych, zrzucając ok. 120 ton bomb i uzyskując 5 zestrzeleń obronnych. Udział w operacjach Brygady Bombowej wzięło 47 ”Łosi”, w tym 11 z uzupełnień. Utracono przy tym 30, a 17 (wg [1], natomiast wg [3]- 19) ewakuowano do Rumunii. Z pozostałych jednostek do Rumunii ewakuowano 6 lub 10 ”Łosi”. Sowieci zagarnęli razem 8 ”Łosi”, z tego trzy zdolne do lotu. Dwa zostały przekazane do Instytutu Naukowo-Badawczego w Moskwie. Ok. 50 uszkodzonych bombowców PZL-37 zostało zagarniętych przez Niemców. Przynajmniej dwa zostały wyremontowane przez Niemców. Pierwszy oddany do prób w ośrodku Luftwaffe w Rechlinie został tam rozbity w 1940 r. Drugi był pokazany na wystawie sprzętu zdobycznego w Wiedniu (17.09-30.12.1940 r.). Kilka wraków ”Łosi” wykorzystano w 1940 r. podczas realizacji propagandowego filmu ”Kampfgeschwader Lützow”.

PZL-37 ”Łoś” był niewątpliwie w lotnictwie przedwojennym największym osiągnięciem rodzimej myśli naukowej i technicznej, zajmujący znaczące miejsce w rozwoju konstrukcji lotniczych świata.

W dniu 29.09.2012 r. w Polskich Zakładach Lotniczych w Mielcu uroczyście odsłonięto replikę samolotu PZL-37 „Łoś”.

Konstrukcja:
Dolnopłat wolnonośny o konstrukcji metalowej. Załoga- 4 osoby.
Płat trapezowo-eliptyczny, duralowy, trójdzielny, skrzydło środkowe dwudźwigarowe, skrzydła zewnętrzne z kesonem Misztala, pokrycie z gładkiej blachy duralowej. Na skrzydłach zewnętrznych dwudzielne automatyczne sloty. Klapy krokodylowe, lotki szczelinowe.
Kadłub o przekroju eliptycznym, duralowy, półskorupowy, składał się z 4 mocnych podłużnie, wielu cienkich podłużniczek i wręg. Pokrycie gładką blachą duralową. Kabiny zakryte.
Usterzenie pionowe w PZL-37A pojedyncze, w PZL-37/A bis i w PZL-37B podwójne. Konstrukcja duralowa, pokryte blachą.
Podwozie klasyczne, chowane w locie.

Uzbrojenie:

3 ruchome karabiny maszynowe początkowo Vickers F, a później PWU-FK wz. 37 ”Szczeniak” kal. 7,92 mm w przedzie kadłuba, w półotwartym stanowisku na grzbiecie i w spodzie kadłuba. Udźwig bomb- 2595 (wg [1], natomiast wg [2] i [3]- 2580) kg.

Wyposażenie:

radiostacja pokładowa N1L/L (PZŁ-Philips) lub W2L/B (Bronzavia SARAM 3-03 i 3-10), aparatura radiogoniometryczna Telefunken do lądowania bez widoczności, instalacja elektryczna, instalacja przeciwpożarowa, rakietnica sygnalizacyjna Perkun wz. 34, 4 race oświetlające.

Napęd:

– 2 silniki gwiazdowe
– PZL-37/I, PZL-37A i PZL-37A bis- Bristol ”Pegasus XIIB” o mocy nominalnej 604-633 kW (820-860 KM) i maksymalnej 655-685 kW (890-930 KM) każdy, (wg [2]- moc max wynosiła 685-713 kW/930-970 KM)
– PZL-37/I- początkowo Bristol ”Pegasus X” o tej samej mocy, zdemontowane po sabotażu,
– PZL-37/II, PZL-37A bis (SP-BNL)- Bristol ”Pegasus XXA”;
– PZL-37B- PZL WS ”Pegaz 20A” i ”Pegaz 20B” o mocy nominalnej 597-626 kW (810-850 KM) i maksymalnej 663-692 kW (900-940 KM) (wg [1], natomiast wg [3]- o mocy 677 kW/920 KM) każdy lub PZL WS ”Pegaz 19” o takiej samej mocy. Dwa PZL-37B otrzymały eksperymentalnie silniki bezzaworowe Bristol ”Perseus X” o mocy nominalnej 516-538 kW (700-730 KM) i maksymalnej 648 kW (880 KM);
– PZL-37/III i PZL-37C- w układzie podwójnej gwiazdy Gnôme-Rhône 14N00 i 14N01 o mocy nominalnej 700 kW (950 KM) i maksymalnej 722-751 kW (980-1020 KM);
– PZL-37D- w układzie podwójnej gwiazdy Gnôme-Rhône 14N20/21 o mocy nominalnej 758 kW (1030 KM) i maksymalnej 810 kW (1100 KM). Przewidywano również silniki Gnôme-Rhône 14N25.

Dane techniczne PZL-37A (wg [1]):
Rozpiętość- 17,93 m, długość- 12,92 m, wysokość- (wg [2]- 4,25) m, wysokość w linii lotu- 5,4 m, powierzchnia nośna- 53,5 m2.
Masa własna- 4920 kg, masa użyteczna- 4185 (wg [2]- 3945, max- 4185) kg, masa całkowita- 9105 (wg [2]- 8865, max- 9105) kg.
Prędkość max- 396 km/h, prędkość przelotowa- (wg [2]- 310-345) km/h, prędkość min.- 115 km/h, wznoszenie- 5,1 m/s, pułap- 4800 m, pułap po zrzucie bomb- 8500 m, zasięg- 1050 km, zasięg max- 1800 km.

Dane techniczne PZL-37B (wg [1]):
Rozpiętość- 17,93 m, długość- 12,92 m, wysokość- (wg [2] i [3]- 4,25) m, wysokość w linii lotu- 5,1 m, powierzchnia nośna- 53,5 m2.
Masa własna- 4935 kg, masa użyteczna- 4185 (wg [2]- 3945, max- 4170) kg, masa całkowita- 9120 (wg [2]- 8880, max- 9105) kg.
Prędkość max- 412 km/h, prędkość przelotowa- (wg [2]- 320-360) km/h, prędkość min.- 120 km/h, wznoszenie- 4,7 m/s, pułap- 5900 m, pułap po zrzucie bomb- 9250 m, zasięg- 1000 km, zasięg max- 1750 km.

Dane techniczne PZL-37C (wg [1]):
Rozpiętość- 17,93 m, długość- 12,92 m, wysokość- (wg [2]- 4,25) m, wysokość w linii lotu- 5,1 m, powierzchnia nośna- 53,5 m2.
Masa własna- 5000 (wg [2]- 5160) kg, masa użyteczna- 4120 (wg [2]- 3840) kg, masa całkowita- 9120 (wg [2]- 9000, max- 9130) kg.
Prędkość max- 445 km/h, prędkość min.- 120 km/h, wznoszenie- 5,0 m/s, pułap- 6900 m, zasięg- 1000 km, zasięg max- 1750 km.

Dane techniczne PZL-37D (wg [1]):
Rozpiętość- 17,93 m, długość- 12,92 m, wysokość- (wg [2]- 4,25) m, wysokość w linii lotu- 5,1 m, powierzchnia nośna- 53,5 m2.
Masa własna- 5050 (wg [2]- 5200) kg, masa użyteczna- 4120 (wg [2]- 3800) kg, masa całkowita- 9170 (wg [2]- 9000, max- 9100) kg.
Prędkość max- 460 km/h, prędkość min.- 120 km/h, wznoszenie- 5,5 m/s, pułap- 7900 m, pułap po zrzucie bomb- 10500 m, zasięg- 950 km, zasięg max- 1600 km.

No Comments so far

Jump into a conversation

No Comments Yet!

You can be the one to start a conversation.

<